ΜΕΛΙΣΟΧΩΡΙ (ΜΠΑΛΤΖΑ) το πράσσινο χωριό στο Δήμο Ωραιοκάστρου

ΙΣΤΟΡΙΑ:  

Μπάλτζα / Baldža / Балџа. Μετονομάστηκε Μελισσοχώρι και στη συνέχεια σε Μελισσοχώριον. Πρόκειται για ένα μεγάλο χωριό γηγενών χριστιανών Ελλήνων. Πριν τους βαλκανικούς πολέμους αριθμούσε 2.700 άτομα. Στη συνέχεια ο πληθυσμός του μειώθηκε. Το 1928 δεν είχε περισσότερους από 1.500 κατοίκους.

Μεγάλος ορεινός οικισμός (υψόμετρο 220 μ.,1722 κάτ.) του νομού Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νομού, προς τα όρια με το Κιλκίς, 19 χλμ. Βόρεια της πόλης της Θεσσαλονίκης. Υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Μυγδονίας και τώρα με τον Καλλικράτη στο Δήμο Ωραιοκάστρου. Στην περιοχή υπάρχουν ίχνη προϊστορικού οικισμού, ενώ το χωριό αποτελούσε έδρα του Ελληνικού γενικού στρατηγείου κατά την μάχη του Κιλκίς (1913). Παλαιότερα ονομαζόταν Μπάλτζα.

Από το
Β.Δ. 28-6/9-7-18 (ΦΕΚ 152 Α/9-7-1918) : Περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν τη Γενική Διοικήσει Θεσσαλονίκης.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ΄όψιν τα άρθρα 1-6 του Νόμου 1051 της 8/10 Νοεμβρίου 1917 <περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων εν ταις νέαις χώραις>, προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Αναγνωρίζονται κοινότητες εν τη Γενική Διοικήσει Θεσσαλονίκης.

Α΄. Εν τω νομώ Θεσσαλονίκης.

Εν τη Υποδιοικήσει Θεσσαλονίκης.

"Ο συνοικισμός Μπάλτζα υπό το όνομα <Κοινότης Μπάλτζης> και έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν.

Προς την κοινότητα Μπάλτζης ενουνται και οι συνοικισμοί Πουρνάρι, Δαουτλή, Γενή Μαχαλά, Τζουμά και Ακ - Μπουνάρ.

Ο συνοικισμός Αειβατίου υπό το όνομα <Κοινότης Αειβατίου> και έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν."

ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Λιτανεία προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου στην Μπάλτζα (σημ. Μελισσοχώρι), στην οποία συμμετέχει το σύνολο των κατοίκων του χωριού. Στα δεξιά διακρίνονται οι εκπρόσωποι του κλήρου και παιδιά τα οποία κρατούν εξαπτέρυγα και μια φορητή εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Στα αριστερά έχουν συγκεντρωθεί οι μαθητές της περιοχής, προκειμένου να βγουν αναμνηστική φωτογραφία (πρβλ. φωτογραφίες ίδιας ενότητας). Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από το φωτογραφικό φακό του Μιχάλη Λιόντα, το 1908.

Συλλογική αναμνηστική φωτογραφία μαθητών του δημοτικού σχολείου στην Μπάλτζα (σημ. Μελισσοχώρι). Ψηλά διακρίνονται προφανώς οι δάσκαλοί τους. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από το φωτογραφικό φακό του Μιχάλη Λιόντα, την 1η Μαΐου 1908.

Συλλογική αναμνηστική φωτογραφία μαθητών του δημοτικού σχολείου στην Μπάλτζα (σημ. Μελισσοχώρι). Ψηλά διακρίνονται προφανώς οι δάσκαλοί τους. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από το φωτογραφικό φακό του Μιχάλη Λιόντα, την 1η Μαΐου 1908.

Οι φωτογραφίες πάρθηκαν από το Ιδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα 

Ο Κωνσταντίνος Α.Η αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλεύς και το Γενικό Στρατηγείον εν Μπάλτζα. φέρει την λευκή καλοκαιρινή στολή και στο μπράτζο του φοράει πένθος. Προφανώς η φωτογραφία έχει ληφθεί το καλοκαίρι, μετά τον θάνατο του Γεωργίου Α΄ (Μάρτιος 1913). Η Μπάλτζα είανι η ονομασία του σημερινού Μελισσοχωρίου

Ο ανταποκριτής του «Φάρου της Μακεδονίας» στις Σέρρες πραγματοποίησε ένα ταξίδι στη Θεσσαλονίκη στα μέσα του 1885.  Με αφορμή το ταξίδι του αυτό δημοσιεύει στις 2/11/1885 άρθρο με τίτλο «Εκδρομή εκ Σερρών εις Θεσσαλονίκην».  Εκεί αναφέρει την «ύπαρξη δημοτικών, παρθεναγωγείων και νηπιαγωγείων στα χωριά Όρλιακο, Λαγκαδά, Δριμύγλαβα, Μπάλτζα, Αϊβάτι, Βυσσόκα και Μπέροβα.

ΑΝΑΒΙΩΣΕ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΟΥΡΜΠΑΝΙΟΥ ΣΤΟ ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙ 

 

Το κουρμπάνι (ζωοθυσία) της Αγίας Παρασκευής αναβιώνουν κάθε χρόνο με ευλάβεια οι κάτοικοι του Μελισσοχωρίου και του Δρυμού, δύο από τα δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Μυγδονίας. Πρόκειται για ένα έθιμο, με αρχαίες ρίζες, που συγκεντρώνει όλους τους κατοίκους της Μπάλτζας (παλιά ονομασία του Μελισσοχωρίου) και του Δρυμού, αλλά και από την ευρύτερη περιοχή.

Οι προετοιμασίες ξεκινούν πολλές ημέρες πριν από τη γιορτή, με σημείο αναφοράς το εκκλησάκι τις Αγίας Παρασκευής με το αγίασμα, που έχει «φωλιάσει» σε μία από τις πολλές καταπράσινες ρεματιές της περιοχής, οι οποίες συνθέτουν έναν ιδιαίτερης ομορφιάς υγρότοπο.

Η υπόθεση αφορά όλους, μικρούς και μεγάλους, άντρες και γυναίκες, που εθελοντικά προσφέρονται για να τηρηθεί το έθιμο, ευχαριστώντας την Αγία, στην οποία προσφεύγουν σε κάθε δύσκολη στιγμή.

Από τις πέντε το πρωί, ανήμερα της γιορτής, οι άντρες ξεκινούν τις προετοιμασίες. Η σφαγή των ζώων (πέντε αγελάδες και πάνω από 20 γιδοπρόβατα, φέτος), δεν γίνεται στο χωριό, όπως τα χρόνια τα παλιά. Έπρεπε όμως να καθαρίσουν τα σφαγιά, που προσέφεραν ως τάμα κάτοικοι της περιοχής, να καθαρίσουν και τα είκοσι καζάνια, που στήθηκαν κοντά στο εκκλησάκι, για να σιγοβράσουν το κουρμπάνι, πάνω σε ξύλα, ώστε το βράδυ να μοιραστεί στους προσκυνητές.

«Κάθε χρόνο εκατοντάδες προσκυνητές έρχονται από την γύρω περιοχή, αλλά και από τη Θεσσαλονίκη», θα πας πει ο Γιάννης Ντουλαπτσής, γέννημα θρέμμα Μπαλτζανός, ο οποίος είναι ένας από τους πρωτεργάτες του κουρμπανιού. «Για εμάς το έθιμο είναι μέρος της ζωής μας και δεν νοείται να λείπει κανείς από τη γιορτή. Είμαι 55 χρονών και μόνο στα δύο χρόνια που ήμουν φαντάρος δεν μπόρεσα να έρθω».

Η Μπάλτζα ήταν ένα από τα μεγαλοχώρια της περιοχής, με δική της ιστορία, θα μας πει ο πρώην Αντιδήμαρχος Βασίλειος Αδαμόπουλος. Επί τουρκοκρατίας στο χωριό υπήρχε ημιγυμνάσιο, ενώ το ειρηνοδικείο, με μόνιμο ειρηνοδίκη, λειτούργησε εδώ έως το 1970. Ο ίδιος θυμάται, όταν ήταν μικρό παιδί να έρχεται κόσμος πολύς, με κάρα, κάποιοι για να μείνουν και στην αγρυπνία, την οποία και σήμερα ακόμα τηρούν την παραμονή, κυρίως οι γυναίκες του χωριού.

Σε ένα άλλο σημείο του οικισμού, πλάι σε μία από τις πολλές πηγές, κάτω από γέρικα πλατάνια, περισσότερες από σαράντα εθελόντριες ανέλαβαν από νωρίς το πρωί να καθαρίσουν τα κρεμμύδια και να τρίψουν τις ντομάτες για το κουρμπάνι. Τα χίλια διακόσια κιλά κρεμμύδια «έφυγαν» από τα χέρια τους χωρίς να το καταλάβουν, με γέλια και ιστορίες, που διηγούνται οι γηραιότερες. Και είχαν πολλά να πούνε.

H 77χρονη Κατίνα Τζέκη διηγήθηκε για τα πολλά θαύματα της Αγίας Παρασκευής. Μας δηλώνει ότι όσο έχει δυνάμεις θα είναι εκεί, μαζί με όλες τις γυναίκες, για να εκπληρώσει το τάμα, έτσι όπως την ορμήνευσε η μάνα της από μικρό παιδί. Θυμάται τα παλιά πανηγύρια- που δυστυχώς δεν γίνονται πια-με τα νταούλια και τα όργανα να δίνουν το τόνο σε μία μεγάλη υπαίθρια γιορτή στην πλατεία του χωριού.

Στο κουβεντολόι θυμούνται και το "Αθάνατο Νερό" (μία ακόμα πηγή του Μελισσοχωρίου), που ο θρύλος θέλει να έχουν γιατρευτεί ακόμα και λεπροί, αλλά και την πανήγυρη του Προφήτη Ηλία, όπου επίσης γινόταν κουρμπάνι πριν από μερικές δεκαετίες. Το έθιμο  θέλει  τους άνδρες,  να τρώνε χώρια από τις γυναίκες. Γι΄ αυτές βράζει ένα ξεχωριστό καζάνι, που θα το μοιραστούνε όλες μαζί, όπως κάθε χρόνο.

Εντωμεταξύ οι άνδρες έχουν στήσει τη δική τους συντροφιά, δίπλα στα καζάνια, μαζί με τον ιερέα του χωριού, τον Δήμαρχο και τον Αντιδήμαρχο. Περιμένοντας να γίνει το κουρμπάνι, παρ΄ όλη τη ζέστη, το τσίπουρο ρέει άφθονο. Η συνταγή δεν είναι μυστική, θα μας πει ένας από τους «αρχιμάγειρες», ο Πέτρος Ατζέμης, που 45 χρόνια ανελλιπώς δίνει το παρών. Τα κρέατα πρέπει να σιγοβράσουν, έχοντας προσθέσει τα μυρωδικά (ρίγανη, μαύρο και κόκκινο πιπέρι, μπαχάρι, γαρύφαλλο, μαζί με τα κρεμμύδια και τις ντομάτες), μα πάνω απ΄ όλα θέλει καλή καρδιά. Το πρώτο πιάτο από το κουρμπάνι θα πάει στην εκκλησία και μετά τον εσπερινό όλοι θα γευτούν το πεντανόστιμο βραστό.
Μια ευχή ακούς απ΄ όλα τα χείλη όλων και με αυτή μας κατευόδωσαν: Και του χρόνου με υγεία.

Κείμενο: ΑΠΕ-ΜΠΕ, της Διαμαντένιας Ριμπά

_______________________
Επίσης στο κέντρο Λαογραφίας θα βρείτε

Με Αύξων αριθμός: 3361

Αριθμός χειρογράφου: 03791

Ημερομηνία κατάθεσης: 20/12/1974

Καταθέτης:

Δημ. Ι. Καμπασακάλης, διδάσκαλος.

Συλλογέας:

Δημ. Ι. Καμπασακάλης.

Τόποι συλλογής:

Μελισσοχώρι (πρ. Μπάλτζα) Θεσσαλονίκης.

Τίτλος συλλογής:

Ιστορία και λαογραφία της Μπάλτζας (σημερινόΜελισσοχώρι Θεσσαλονίκης), Θεσσαλονίκη 1974, σχ. 4ον, σελ. 322. 

Γράφει η Σοφία Κυριακίδου