Α-Ω Τα παλιά πυροβολεία που βρίσκονται στο βουνό του Δήμου Ωραιοκάστρου

Η ιστορία πίσω από τα πυροβολεία Λητής και Μελισσοχωρίου

Ανεβαίνοντας στο βουνό με το ποδήλατο έχω παρατηρήσει σε διάφορα σημεία κάποια πυροβολεία. Αυτό που γνώριζα από τους μεγαλύτερους ήταν ότι τα πυροβολεία αυτά είναι του Α' Παγκοσμίου. Δεν υπήρχε όμως άλλη πληροφορία. Αποφάσισα λοιπόν να το ψάξω και να δω την ιστορία πίσω από αυτά. Καταρχήν έκανα έναν χάρτη από τη στιγμή που γνώριζα το ακριβές σημείο του κάθε πυροβολείου. Τον χάρτη με κάποιες πληροφορίες και την ακριβή θέση για κάθε πυροβολείο μπορείτε να τον δείτε εκτενώς πατώντας ΕΔΩ

Εικόνα από το χάρτη των πυροβολείων (με μπλε σήμανση) σε Λητή και Μελισσοχώρι.

Ποιος όμως τα έφτιαξε; Ποια η ιστορία τους;

Στις 28 Ιουνίου του 1914 δολοφονείται στο Σεράγεβο ο διάδοχος του θρόνου της Αυστρίας Φραγκίσκος Φερδινάνδος, από Σέρβους Εθνικιστές. Αυτή ήταν η αφορμή για το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τον Ιούλιο του 1914.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης είχαν συνασπιστεί από καιρό σε δυο αντίπαλα στρατόπεδα: από τη μια πλευρά ήταν οι δυνάμεις της «Εγκάρδιας ή Τριπλής Συνεννόησης» (Entente Cordiale), η οποία σχηματίστηκε από τη συμμαχία Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, και από την άλλη οι δυνάμεις της «Τριπλής Συμμαχίας» (Κεντρικές Δυνάμεις), δηλαδή η συμμαχία της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας και της Ιταλίας. Αυτός ήταν ο συσχετισμός των δυνάμεων και στην αυγή του πολέμου, σύντομα ωστόσο προέκυψαν διάφορες ανακατανομές.

Οι δυνάμεις της «Entente Cordiale», υπό το πρίσμα του μόνιμου φόβου της βουλγαρικής απειλής, έκριναν ως άμεση ανάγκη τη δημιουργία ενός επιχειρησιακού μετώπου με βάση την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η απόβαση συμμαχικών στρατευμάτων από την Αγγλία και τη Γαλλία στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε ήδη από τον Οκτώβριο του 1915, πολύ πριν την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Οι ξένες κυβερνήσεις, έχοντας και τη συγκατάθεση της κυβέρνησης Βενιζέλου, απέστειλαν αρχικά περίπου 200.000 άνδρες στο Μέτωπο της Μακεδονίας. Ο διοικητής των βρετανικών στρατευμάτων ήταν ο sir Bryan Mahon, ενώ διοικητής των γαλλικών στρατευμάτων ήταν ο Maurice Sarrail, ο οποίος και ορίστηκε ως αρχιστράτηγος ολόκληρης της στρατιάς.

Τα αγγλογαλλικά στρατεύματα, τα οποία συνοδεύονταν από στρατιώτες χωρών της Αφρικής, Ασίας και Αυστραλίας όπου η Αγγλία και η Γαλλία είχαν αποικίες, στρατοπέδευσαν σε διάφορα σημεία της

πόλης, δημιουργώντας καταυλισμούς. Οι Γάλλοι, με στρατεύματα από την Αλγερία και Τυνησία, εγκαταστάθηκαν στα Διαβατά, στο Κορδελιό, στον Εύοσμο και στην περιοχή μεταξύ Αμπελοκήπων και Νεάπολης (Ζέιτενλικ).

Η κατανομή των στρατευμάτων για
την οχύρωση της πόλης της Θεσσαλονίκης 
Διακρίνεται η ονομασία Aivatli με την οποία
εμφανίζεται η Λητή στη διεθνή βιβλιογραφία
και όχι ως Aivati.

Στρατεύματα από την Ινδοκίνα, όπου είχαν αποικίες οι Γάλλοι, στρατοπέδευαν στην περιοχή της σημερινής 25ης Μαρτίου. Οι Άγγλοι μαζί με Σκωτσέζους, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς, στρατοπέδευαν στο Ντεπό, στην Καλαμαριά, στου Βότση, στη Μίκρα και στο Πανόραμα

Αργότερα προστέθηκαν σε αυτούς και τμήματα του Σερβικού στρατού, μετά την κατάκτηση της χώρας τους. Τα σερβικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στο Ζέιτενλικ και στην περιοχή όπου βρίσκεται το σημερινό Δημαρχείο Θεσσαλονίκης. 

Τον Ιούλιο του 1916 έφτασαν στη Θεσσαλονίκη και δυο ρωσικές ταξιαρχίες, οι οποίες στρατοπέδευσαν στο Ζέιτενλικ και στην περιοχή του Πενταλόφου.

Επιπλέον, καταφθάνουν στη Θεσσαλονίκη και Ιταλοί οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Ιπποκράτειου νοσοκομείου, γεγονός που αυξάνει την ήδη πολυεθνική και πολυπολιτισμική εικόνα της πόλης. Η Θεσσαλονίκη μετατρέπεται κυριολεκτικά σε «περιχαρακωμένο στρατόπεδο»

Ο διοικητής των δυνάμεων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη, στρατηγός Sarrail, επέλεξε να συγκεντρώσει όλα τα στρατεύματα μέσα και γύρω από τη Θεσσαλονίκη και να περιχαρακώσει την περιοχή από τον Αξιό και το Γαλλικό Ποταμό μέχρι τη λίμνη του Λαγκαδά. Η γραμμή άμυνας των Συμμάχων είχε μήκος περίπου 60 μίλια και είναι γνωστή στη σχετική βιβλιογραφία και με το όνομα «Το Κλουβί του Πουλιού»

.

Σκωτζέζοι μεταξύ των λόφων Λητής και Λαγυνών ετοιμάζουν χαρακώματα Συγκεκριμένα η λεζάντα
από το Imperial War Museums γράφει:
Men of the 10th Battalion, Black Watch (26th Division) take a break
from digging trenches in the hills between the villages of Aivatli and Laina, December 1915.
The defences dug on the hills surrounding the port of Salonika
between December 1915 and May 1916 were know to British troops
 as 'The Birdcage' due to the vast amounts of barbed wire used during the construction.

Η γραμμή αυτή ξεκινούσε από τα δυτικά έλη του Δέλτα του Αξιού, διέσχιζε το Γαλλικό ποταμό και συνέχιζε στις βόρειες πλαγιές της κορυφογραμμής του Δερβενίου, προς τη δυτική πλευρά του κόλπου «του Ορφανού». Η γραμμή άμυνας των Συμμάχων προστατευόταν από τη μια μεριά από αδιάβατο έλος, βάθους δεκαπέντε μιλίων, ενώ από την άλλη πλευρά από οχυρά κατασκευασμένα γι’ αυτό το σκοπό και παράλληλα ενισχύθηκε με τεχνητά χαρακώματα, πολυβολεία και συρματοπλέγματα.

Εικόνα από τα οχυρωματικά έργα στην περιοχή του βουνού του Μελισσοχωρίου.
Στη φωτογραφία αναφέρεται ως Μπάλτζα

Ευχαριστώ προσωπικά την κυρία Ρούκα Ευθυμία για την παραχώρηση άδειας  χρήσης κομματιών της μεταπτυχιακής της εργασίας. Ολόκληρη η εργασία της κυρίας Ρούκα(η οποία περιέχει και φωτογραφικό υλικό από το ηρώο των Ρώσων στρατιωτών στο Πεντάλοφο) μπορεί να τη διαβάσει οποιοσδήποτε ΕΔΩ

Σωτηρίου Μάλαμας

Πηγές: 

Imperial War Museums

National Army Museums