Το αστέρι της Βηθλεεμ

Στις γιορτές των Χριστουγέννων όλοι ετοιμαζόμαστε να αισθανθούμε για άλλη μια φορά, την ιερότητα των ημερών και να διαλογιστούμε σχετικά με τα γεγονότα και τα μηνύματα που γεννά η γέννηση του Ιησού. Στοιχείο των ημερών αυτών είναι η εορταστική ατμόσφαιρα που επικρατεί, με κυρίαρχο σημείο την ύπαρξη και τον στολισμό του Χριστουγεννιάτικου Δέντρου. Απαραίτητο συμπλήρωμα του στο-λισμού του δέντρου είναι η φάτνη και σε αυτήν βλέπουμε το αστέρι που παριστά το άστρο της Βηθλεέμ.

Με αυτό το άστρο θα ασχοληθούμε στο κείμενο αυτό. Η πρώτη αναφορά που έχουμε για την ύπαρξη του άστρου αυτού είναι από τον Ματθαίο. Στο ευαγγέλιό του αναφέρεται σε αυτό στο 2ο κεφάλαιο στους στίχους 1 – 11. Αξίζει να επισημάνουμε ότι είναι ο μόνος ευαγγελιστής που αναφέρεται στην ύπαρξη του άστρου. Εκτός όμως από τον Ματθαίο αναφορές στο άστρο της Βηθλεέμ βρίσκουμε και σε δύο άλλα κείμενα που δεν είναι αναγνωρισμένα από την επίσημη Χριστιανική Ορθόδοξη Θρησκεία και τα οποία φέρουν τον χαρακτηρισμό 'απόκρυφα'. Αυτά είναι το Πρωτο-ευαγγέλιο του Ιακώβου και το Ευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου.

Στο Πρωτο-ευαγγέλιο του Ιακώβου γίνεται λόγος περί του αστέρος σε δύο χωρία. Το πρώτο είναι στο κεφάλαιο 19 στίχος 2 ως εξής: «Σταμάτησαν όταν έφτασαν στο χώρο του σπηλαίου και να ένα φωτεινό σύννεφο επεσκίασε το σπήλαιο και η μαμή αναφώνησε 'Γέμισε από δόξα η ψυχή μου σήμερα, παράδοξα είδαν τα μάτια μου γιατί σωτήρας γεννήθηκε στον Ισραήλ'. Ξάφνου το σύννεφο υποχώρησε από το σπήλαιο και φως μεγάλο έλαμψε μέσα στο σπήλαιο, ώστε ήταν αδύνατο να αντέξουν τα μάτια μας. Σε λίγο εκείνο το φως έσβησε ώσπου φάνηκε το βρέφος...»

Το δεύτερο εδάφιο το βρίσκουμε στο κεφάλαιο 21 «Και να ο Ιωσήφ ετοι-μάστηκε να φύγει προς την Ιουδαία και θόρυβος ξέσπασε στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας ήλθαν μάγοι ρωτώντας 'Που βρίσκεται ο νεογέννητος βασιλιάς των Ιουδαίων; Είδαμε το αστέρι Του να ανατέλλει στην ανατολή και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε.' Όταν το άκουσε ο Ηρώδης ταράχθηκε και έστειλε υπηρέτες στους μάγους. Έστειλε και κάλεσε τους αρχιερείς και τους ανέκρινε ρωτώντας 'Πως αναφέρονται τα σχετικά με τον Χριστό; Που γεννιέται;'. Εκείνοι απάντησαν ' Στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας έτσι έχει γραφτεί'. Αφού τους απέλυσε ανέκρινε τους μάγους ρωτώντας ' Τι σημάδι είδατε για τον γεννημένο βασιλιά;'. Οι μάγοι απάντησαν 'Είδαμε ένα υπερμεγέθη αστέρα που έλαμψε και συσκότισε τους υπόλοιπους ώστε να μην φαίνονται. Έτσι εμείς αντιληφθήκαμε ότι γεννήθηκε ο βασιλιάς στον Ισραήλ και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε'. Είπε τότε ο Ηρώδης 'Πηγαίνετε και αναζητήστε τον και αν τον βρείτε ειδοποιήστε και εμένα για να τον προσκυνήσω'. Έφυγαν οι μάγοι και να ο αστέρας που είχαν δει στην ανατολή τους οδηγούσε έως ότου έφτασαν στο σπήλαιο και στάθηκε στην κορυφή του....».

Στο απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου εκτός από τα παραπάνω στο κεφάλαιο 13 στίχο 7 το κείμενο, αναφέρεται ιδιαιτέρα στην φωτεινότητα του αστέρα γράφοντας «Αλλά και ένα άστρο πελώριο έλαμπε πάνω από την σπηλιά από την εσπέρα ως το πρωί που το μέγεθός του ποτέ δεν το είχε δει κανείς από γενέσεως κόσμου...».

Πολλοί ερευνητές, θεολόγοι και αστρονόμοι, ζήτησαν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο αυτό και να το προσεγγίσουν ο καθένας από την δική του σκοπιά. Όλοι τους προσπάθησαν αρχικά να ερευνήσουν αν η εμφάνιση του αστέρα ήταν ένα φυσικό ή ένα υπερβατικό φαινόμενο, ένα ιστορικό γεγονός ή ένα γεγονός που το δημιούργησε η φαντασία των συγγραφέων εξυπηρετώντας με αυτόν τον τρόπο διάφορους σκοπούς. Κοινή διαπίστωση όλων των μελετητών πάντως είναι ότι η ερμηνεία του αστέρα της Βηθλεέμ άπτεται του χρονικού προσδιορισμού της ίδιας της γέννησης του Ιησού. Η κύρια άποψη για το χρονικό σημείο της γέννησης ορίζει ότι αυτή έγινε μεταξύ του 7 και του 2 π.Χ. Ο χρονικός αυτός προσδιορισμός σηματοδοτείται κυρίως από τα ιστορικά πρόσωπα και τα γεγονότα που αναφέρονται στα κείμενα των ευαγγελίων.

Ο πρώτος που αναφέρθηκε στο άστρο της Βηθλεέμ και την σημασία του μετά τον Ευαγγελιστή Ματθαίο ήταν ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος μαθητής του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Ιωάννη και τρίτος επίσκοπος Αντιόχειας. Θεωρεί το γεγονός αυτό σαν ένα υπερφυσικό γεγονός και δέχεται ότι αυτό επιβεβαιώνει τη Θεία καταγωγή του Ιησού. Την υπερβατικότητα του γεγονότος δέχονται και άλλοι πατέρες της εκκλησίας όπως π.χ. ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Διόδωρος της Ταρσού, ο Νεκτάριος Πενταπόλεως Αιγίνης κ.α. καθώς και πολλοί σύγχρονοι ερευνητές όπως οι Έλληνες αστρονόμοι Δανέζης και Θεοδοσίου και ο ιστορικός Wells.

Εκτός από την προαναφερθείσα άποψη που θεωρεί τον αστέρα της Βη-θλεέμ σαν υπερβατικό γεγονός υπάρχει και η άλλη που θεωρεί τον αστέρα σαν ένα φυσικό γεγονός. Αυτοί που προβάλουν την άποψη αυτή θέλουν είτε να επιβεβαιώσουν την ύψιστη θρησκευτική και θεϊκή καταγωγή του Ιησού, είτε να προβάλουν την πεποίθηση τους ότι όλα τα γεγονότα είναι φυσικά και μόνο φυσικά.

Οι θεωρίες αυτές θέλουν το άστρο της γεννήσεως να είναι:
Α) Κομήτης και συγκεκριμένα αυτός που έχει τον αριθμό 52 στον κατάλογο των κομητών του Williams και ο οποίος πρέπει να εμφανίστηκε μεταξύ της 10ης Μαρτίου και 27ης Απριλίου του 5 π.Χ. Η άποψη αυτή προτείνεται από τον Ωριγένη και τον Ευσέβιο της Καισαρείας, από τον Γερμανό αστρονόμο Stenzel, τους Αμερικανούς Don Geomans και Richardson, καθώς και από τον Άγγλο Colin Humphreys του Cambrige.
Β) Βολίδες ή Διάττοντας αστέρας (μετέωρο). Η άποψη αυτή δεν υποστηρίζεται από κανένα γνωστό αστρονόμο αφού το άστρο της Βηθλεέμ θα πρέπει να ήταν ένα φαινόμενο που είχε χρονική διάρκεια.
Γ) Η εμφάνιση ενός απλανούς αστέρα Ο Γερμανός μελετητής των Γραφών Alfrend Jeremias προτείνει τον α' του Λέοντος που ονομάζεται Βασιλίσκος, ενώ ο Daniel τον Κάνωπο, τον α' του Τρίποδος
Δ) Η δημιουργία κάποιου νέου άστρου
Ε) Η έκρηξη ενός καινοφανούς ή υπερκαινοφανούς αστέρα Έκρηξη τέτοιου αστέρα έχουμε από αναφορές κινέζων αστρονόμων και συγκεκριμένα για την εμφάνιση ενός στον Αιγόκερω τον Απρίλιο του 5 π.Χ. ή κοντά στον αστέρα Αλταίρ του αστερισμού του Αετού που καταγράφηκε το 4 π.Χ. Την θέση αυτή υποστηρίζουν οι Έλληνες αστρονόμοι Δ. Κωστάκης και Στ. Πλακίδης. Εκτός αυτών ο διαπρεπής Άγγλος Edward Walter Maunder, οι συμπατριώτες του Clark, Parkinson και Stephenson o James Mullaney κ.α.
ΣΤ) Διπλή ή τριπλή σύνοδος πλανητών με επικρατούσες απόψεις την διπλή σύνοδο Δία Αφροδίτης στις 17 Ιουνίου του 2 π.Χ. και την τριπλή σύνοδο Δία Κρόνου που έλαβε χώρα το 7 π.Χ. Την θέση αυτή πρώτος υποστήριξε ο Keppler σε συνδυασμό με την ύπαρξη καινοφανούς αστέρα. Την θεωρία της διπλής συνόδου υποστήριξε ο Αμερικανός Simot όπως επίσης ο Federes, o Robert Victor και ο Ernest Martin. Την τριπλή σύνοδο πρώτος υποστήριξε ο Εβραίος αστρολόγος Masha' allah το 800 μ.Χ. Την προτείνουν επίσης ο επίσκοπος Munter, o Werner Keller και ο Kornandin Ferrari d' Occhieppo ο οποίος την συνδέει με την εμφάνιση του ζωδιακού φωτός, άποψη που υποστηρίζει και ο αρχαιοαστρονόμος Van der Waerden.

Από τις προαναφερθείσες προσπάθειες ερμηνείας της εμφάνισης του αστέρα της Βηθλεέμ καμία μέχρι σήμερα δεν συγκεντρώνει την γενική παραδοχή της επιστημονικής κοινότητας. Η κύρια αιτία που οι υποθέσεις δεν γίνονται δεκτές είναι το ότι δεν ταιριάζουν με την περιγραφή του ευαγγελιστή Ματθαίου και των συγγραφέων των απόκρυφων, καθώς και το ότι δεν περιγράφουν αστρονομικά φαινόμενα με ικανή χρονική διάρκεια.

Μένοντας περισσότερο στο θέμα της χρονικής διάρκειας και ακολουθώντας την περιγραφή του Ματθαίου, εξάγουμε το συμπέρασμα ότι το φαινόμενο του 'αστέρα', ότι και να είναι αυτό, θα πρέπει να είχε μεγάλη χρονική διάρκεια. Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από τα λόγια των μάγων οι οποίοι είδαν το άστρο στην πατρίδα τους την Περσία. Με τα δεδομένα της εποχής, η παρατήρηση, η απόφαση, η προε-τοιμασία και η εκτέλεση του ταξιδιού από την Βαβυλώνα μέχρι την Ιερουσαλήμ και την Βηθλεέμ απαιτεί αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιπρόσθετα ο αστέρας για κάποιο χρονικό διάστημα χάθηκε από τα μάτια των μάγων για να εμφανιστεί μετά από σύντομο χρόνο.

Την Αγια εκείνη νύχτα ο ουρανός είναι ανοιχτός, και οι προσευχες σας εισακούγονται με μεγάφωνο στο Θεό, οι παλιοί βγαίναν να ζητήσουν κάτι που ήθελαν εκείνη την στιγμή της γέννησης.