Μικρογραφία της κοινωνίας ήταν η κοινωνία των μελισσιών στο
μελισσομάντρι. Το μελισσομάντρι ήταν τόπος εύυδρος, σύδενδρος και
προσήλιος, που ο μελισσοκόμος εγκαθιστούσε τα κρινιά.
Το μέλι ήταν το
υποκατάστατο της σχεδόν άγνωστης ζάχαρης στα βουνά, ήταν φάρμακο και
μια γλυκιά νότα στην πικρή ζωή του βουνίσιου. Μαζί με το κερί ήταν το
πιο περιζήτητο εμπόρευμα από τα προϊόντα του. Η μελισσοκομία του
προσπόριζε λίγα χρήματα, που ήταν πολύ δυσεύρετα εκείνο τον καιρό.
Τότε που το οικοσύστημα ήταν στα ζύγια του υπήρχαν και πολλά άγρια
μελίσσια. Οι επιτήδειοι μελισσοκυνηγοί τ' ανακάλυπταν σε κουφάλες
δέντρων και σε σπηλιές απάτητων βράχων, που πολλά απ' αυτά ο κόσμος τα
'λεγε στοιχειωμένα, γιατί πολλοί θαρραλέοι μελισσοκυνηγοί πλήρωσαν με τη
ζωή τους την αποκοτιά να τρυγήσουν τέτοιους γλυκούς θησαυρούς.
Ο μελισσοκυνηγός έβλεπε σ' ένα τρεχούμενο νερό μέλισσες να
πηγαινοέρχονται και να πίνουν, να ποτίζουν, όπως έλεγαν. Εξακρίβωναν την
αράδιαση, το μέρος δηλαδή, που κατευθύνονταν οι μέλισσες, για να πάνε
στο μελίσσι τους. Με το αετίσιο τους μάτι και την εμπειρία τους
εντόπιζαν και σταύρωναν τον έλατο που βρισκόταν το μελίσσι κι έτσι το
ιδιοποιούνταν και το φθινόπωρο πήγαιναν και το τρυγούσαν.
Λένε πως το άγριο μέλι είναι το καλύτερο, γιατί γίνεται από διαλεχτά
λουλούδια, το σίγουρο όμως είναι πως δεν είναι προϊόν εργασίας του
μελισσοκόμου, είναι κυνήγι και σαν τέτοιο είναι όντως το καλύτερο.
1. Παραδοσιακή μελισσοκομία
Ο άνθρωπος από την αυγή ακόμα της πολιτισμένης του πορείας είδε ότι
δεν του έφτανε το φυσικό μέλι των αγριομελισσιών, γι αυτό και από πολύ
νωρίς, μιμούμενος τη φύση, ασχολήθηκε με την μελισσοκομία. Η εγχώρια
παραδοσιακή μελισσοκομία ήταν αντιγραφή της άγριας, φυσικής
"μελισσοκομίας". Το εγχώριο μελίσσι που εξέτρεφε ο μελισσοκόμος και το
άγριο που θήρευε ο μελισσοκυνηγός διέφεραν στο ότι, το μεν πρώτο το
εγκαθιστούσε ο άνθρωπος στο κρινί και το δε δεύτερο εγκαθίσταται μόνο
του σε κουφάλες δέντρων και σπηλιές βράχων.
Τα είδη μελισσιών ήταν: α) μανάδες (μελίσσια του προηγούμενου χρόνου)
β) πρωτογόνια ή μιγδάλια (τα πρώτα γονίδια των μανάδων) γ) δευτερογόνια
(για πολύ καλές μανάδες) και δ) πρωτογόνια των πρωτογονιών (σπανίως)
1.1. Εγχώριο μελίσσι.
Το μελίσσι ήταν σαν ένα σπίτι. Αποτελούταν από τα θέμελα (την βάση),
τον σκελετό (το κρινί), και την σκεπή (το σκέπαστρο). Το καθιερωμένο
υλικό κατασκευής των κρινιών ήταν το ξύλο.
α. κρινί ή κουβέλι ή κυβέρτι ( σλαβικα krina ή kublu
). Το κρινί μπορεί να γίνει πλεχτό σαν κοφίνι, αλειμμένο απ΄ έξω με
γελαδοσβουνιά. Ο ορεινός μελισσοκόμος όμως σπάνια το χρησιμοποιούσε. Στη
μέση είχε δύο ξυλάκια περαστά, τον σταυρό, για να συγκρατούνται οι
κερήθρες και ένα οδοντωτό κόψιμο στο κάτω μέρος, που ήταν οι πόρτες του
μελισσιού. Στηριζόταν σε μια πέτρινη βάση και έφερε σκέπαστρο.
Υπήρχαν δύο ειδών ξύλινα κρινιά:
- "τύπου κουρέτσας" Ήταν κούφιος κορμός από κάποιο γέρικο κρανοέλατο,
δηλ. από προσήλιο και άγονο μέρος, τον οποίον καθάριζαν με ένα ειδικό
εργαλείο, το σγούβι ή γουβιά.
- σανιδένιο κιβώτιο. Συνήθως το κατασκεύαζε ο ίδιος ο μελισσοκόμος,
μερικές όμως φορές ήταν και κατασκευή του μαραγκού. Θεωρούταν
υποδεέστερο σε σχέση με το κρινί τύπου κουρέτσας.
β. βάση. Ήταν μια μεγάλη πλάκα η οποία βρισκόταν μόνιμα στο μελισσομάντρι.
γ. σκέπαστρο. Για καλύτερη στεγανότητα στην
σανιδένια οροφή του κρινιού, πρόσθεταν μια μεγάλη φλούδα από έναν
γεροέλατο. Πολλά μεγάλα έλατα, είχαν πληγές στη βάση τους, από αυτές τις
επιθέσεις των μελισσοκόμων.
